Kaliteli ve düzenli uyku sadece dinlenmek için gerekli değil, günün pek çok açıdan iyi geçmesini sağlar. Bazılarının ileri sürdüğü “uykunun zaman kaybı” olduğu düşüncesi bu nedenle hatalıdır. Genel kaynaklardan aktarmaya çalışalım:
(1) Stres kontrolü sağlanır, yani akla gelemeyen bir durumla karşılaşıldığında telaşa düşmeyi önler ve yanlış kararlar alma olasılığını azaltır. Bu benim uyku bağımlılığımın en önemli gerekçesidir, zira hastalara ya da öğrenciler karşısında dilime hakim olmamı sağlar. Uykusuzsam bilinçli olarak kabuğuma çekilirim.
(2) Hafıza güçlenir, dikkat dağınıklığı riski azalır. Bu aynı zamanda çalışmaktan verim almak anlamına gelir. İnsan çok şey okuyabilir, önemli olan bunların akılda kalmasının ötesinde eski bilgilerle harmanlanıp yeniş çıkarımların kapısını açmasıdır.
(3) Bağışıklık sistemi güçlenir, sık hastalanma önlenir. Aynı durum hastayken uyuyarak iyileşmek için de geçerlidir. Uyku periyodu vücudun tamir ve yenileme faaliyetlerinin olduğu dönemdir.
(4) Büyüme hormonu salgılanır; bu hormon gelişme döneminde boy uzamasından sorumludur, ama erişkinlikte de olasılıkla yenileme faaliyetini sürdürür. Büyüme hormonu uykuda salgılanır. Bunun sonucu olarak özellikle bağ dokusu sentezi artar, solunum, dolaşım ve iskelet sistemi revize edilir.
(5) Uyku depresyon riskini de azaltır.
Huzursuz bacağın olası nedeni
Buna karşılık kaliteli uyku da emek ister, yani “başını yastığa koyar koymaz uyuyor” saptamasının ötesi geçerlidir. İyi uykunun üstelik uzun olması da gerekmez, ama yukarıda saydığımız beklentileri karşılamalıdır. Uyku hem vücudun hem de beynin dinginlik haline erişmesiyle ortaya çıkar. Bu işlev daha çok retiküler formasyon (ağ biçiminde oluşum) olarak adlandırılan beyin tabanındaki sinir hücresi gruplarının faaliyetine bağlıdır. Bu bölge duyusal algılama, hareket faaliyeti ve davranışsal tepkileri düzenler. Örneğin yutma, kusma, öksürme, hapşırma, solunum ritmi ve kan basıncının kontrolü burada yapılır. Retiküler formasyon etkinliği arttıkça duyusal sinyaller beyne daha fazla uyarı yollar, uyanıklık sağlanır. Uyku amacıyla alınan ilaçların bir kısmı bu işlevi baskılamadan da “daldırdığından” baki kalan sistem aktivitesi huzursuz bacak yaratır. Kişisel deneyimim günümüzde kullanılan psikiyatrik ilaçların bir kısmının doğrudan neden olabileceği şeklindedir, hatta uyku amacıyla alınan ilaçlar bile neden olabilir.
Disania denen ilginç durum
Günümüzde sık yaşanan uyku periyodu kayması ise eski “uyuyamama” günlerinden farklıdır. Her sabah alarm ile mücadele etmek, erken saatte uyanmanın neredeyse imkansız hale geldiği durumlar hayatı zorlaştıran bir noktaya geldiyse buna “disania” adı verilir. Disania diğer insanlar tarafından genellikle “tembellik, uykuculuk” olarak nitelendirilse de aslında tembellikten öte bir hali tanımlıyor. Beri yandan disania kendi başına bir hastalık hali de değildir, süreklilik kazandığı için başka hastalık hallerinin bir belirtisi olarak kabul edilir. Bu rahatsızlıklar arasında tiroit bozukluklarından depresyona kadar pek çok tıbbi neden sayılabilir.
