Geçen hafta son paragrafta sözünü ettiğimiz “sözle ifadesi imkansız” bakışmayı görseliyle hatırlatarak başlıyor ve herkesi ilgilendiren bu konuyu samimi ve bilimsel merakla irdelemeyi sürdürüyoruz. Öncelikle tekrarlayalım, dalkavukluk ile yalakalık (yalamak) birbirinden farklı kavramlardır. İlkinde bir hedefe erişme isteği söz konusudur, dalkavukluk yapılmak istenenin kişilik özellikleri de buna uygunsa arzu edilen sonuca çok kolay ulaşılır; “tensipleriyle…”, “emriyle…”, “bilgisi dahilinde…” açıklamaları bunun en hafif halidir. Yaklaşımın basın kanadı bu sözleri kullanamayacağından eylemi “düğmeye bastı…”, “işareti verdi…”, “yankı buldu…”, “müjdeledi…” gibi deyimlerle yücelterek aktarma yolunu benimser. Bu yüceltme refleksi de patronun dolaylı çıkarlarına dalkavukluktur. Oysa manşetlerin, yüceltilen kişi tarafından okunarak “aferin, ne güzel yazmışlar” biçiminde onay alması olasılığı sıfırdır, zaten okumaz. Erişilmek istenen durum (mesela ihale) gerçekleşirse, olsa olsa ifadelerin dolaylı dalkavuklar tarafından aktarıldığı tahmin edilebilir.
Toplum hoş görmez
Dalkavukluk aslında toplumda çok yaygın değildir; toplum bu konuya bilakis eleştirel yaklaşır; ancak hiyerarşinin söz konusu olduğu akademi, resmi ya da özel iş ortamlarında çok sık rastlanılan günlük bir hadisedir. İnsanın insan olmasından kaynaklanan “gururunun okşanması” dürtüsü bir süre sonra kendisi ya da çevresindekiler için genellikle kaçınılmaz hale gelir. Esmer ve Yüksel’in “örgütsel dalkavukluk” olarak adlandırdıkları çalışmalarına göre her kademede, birçok biçimde örgütsel dalkavukluk davranışları görülebilmektedir:
(1) Bodyguard dalkavuklar patronu, tepe yöneticisini ya da lideri kendilerince dış dünyaya karşı koruma gayretindedir. Bir konuşma sırasında “bakan gittiğine göre rahat rahat konuşabiliriz” esprimi anlamayanlar ve “hooop, biz buradayız” diyenler bu sınıftadır. (2) Evet, efendimciler yöneticilerin her söylediğini onaylayan dalkavuklardır, bunlar yüzünden yöneticiler doğru karar veremez. Danışmanın her şeyi onaylaması bu sınıfa girer. (3) Sadakat dalkavukları değer katmasalar da işe karşı sadakatlerini öne süren dalkavuklardır. (4) İşgüzar dalkavuklar bir işten anlasınlar ya da anlamasınlar tüm işleri üstlenenlerdir.
Dalkavukluğun kaçınılmaz sonuçları
Dalkavukluk yapılan kişi genellikle içine çekildiği çıkmazın farkına varmaz, çevresindekiler de bilakis dalkavukluk yapmayanları çıkıntı olarak nitelendirir. Farkında olmama hali derinleşirse, iklim dalkavukların sanatlarını geliştirmeleri için iyice uygun hale gelir. Buna karşılık hiyerarşide ister istemez tırmanılması gereken bir piramit söz konusudur, terfi hocanın ya da amirin tercihine bağlıdır, kadro ya da terfi edilebilecek mevkiler yükseldikçe seyrelir. Dalkavuklar sanılanın aksine kendilerinin farkındadır, mevkie erişirlerse yetersizliklerini zorlamayacak olanları seçerler; liyakatin olmadığı bu durumda sistem kaçınılmaz olarak çöker.
Haftaya çok daha eğlenceli bir konu olan yağcılık sanatıyla devam edeceğiz.
