Gelişmiş olduğu varsayılan toplumlarda devletin idare biçiminde roller belirlenmiştir. Seçildiği varsayılan kişiler (meclis) kanunların konulmasını üstlenir, konulan kanunlar hukuk sisteminin süzgecinden geçirilir, kabul görürse bunlara uymak vatandaşların sorumluluğundadır. Vatandaştan kendi seçtiği temsilcilerinin koyduğu kanunlara uyması beklenirken, denetleme özerk kurumların, ihlalleri saptama güvenlik birimlerinin, suç unsuru olup olmadığının sorgulanması yargının, ama nihai karar yine bağımsız olması gereken mahkemelerin tasarrufundadır. Eğitim seviyesi yüksek toplumlar konulan kurallara uyar, kuralın eleştirisi ise sivil toplum örgütleri tarafından yapılır.
Ne var ki bu işleyiş silsilesinin temel şartı eğitimin iyi olması ve kuralın doğru konulmasıdır. Kural hatalı ya da “yanlı” konulmuşsa, denetleme yetersiz bırakılmışsa; asayiş kuralı uygulatmak konusunda tutarlılığını kaybetmez, ama atamayla gelen yargıda durum karışır. “Uygulanamaz olan kural illegal başka bir sistemi beraberinde doğurur”, yani mafyalaşma ortaya çıkar. İşler olması gibi yürümemekte, mesela “borçlar kanuni yollarla tahsis edilememektedir”. Mafya prototipi olan “kabadayılığın” aksine örgütlü bir yapıdır, sorunun illegal yollarla giderilmesini sağlar, beraberinde hizmet karşılığını talep eder. Hizmet karşılığı ya komisyon ya da ayrıcalıklar olarak tahsis edilir. Doğrudan para verilmesi gerekmez, otopark gibi zorunlu bir hizmet ayrıcalığı da yeterlidir. Lakin işin bütünü kanuna aykırı olduğundan, mafya kanun dışı çalışmak zorundadır, dolayısıyla gerekirse güç kullanımı devreye girer.
Mafya ve devlet ilişkisinin doğuşu
Siyasetin koşulları belirlediği devletler, kuralların yetersiz kaldığı günlük yaşamda mafyanın varlığına genellikle aldırmaz. Kanunen gerçekleştirilemeyen adalet, karşılıklı çıkara tabi kanun dışılıkla halledilebilir. Ama bu beraberinde başka bir açmazı doğurur, devlet illegal yapılanmayla işbirliğine gitmek zorunda kalır. Vatandaş, halk, aslında bunu hisseder, zaten bambaşka alanlarda da kanun yetersizliğinden ya da zaafından mustariptir, mafyaya olması gereken bir bileşen muamelesi gösterir, hatta onu yüceltir. “Onlar kanunun yetersiz kaldığı noktalarda cebren de olsa hakların korunmasını güvence altına alan gönüllülerdir”. Mafya böylelikle bilakis kahraman konumuna yükseltilir.
Mafya iç işlerde zorunluluktan doğarken, dış işlerde (ülkelerarası sorunlar) resmi illegal örgüt konumunu alır. Aslında devletlerin bu gibi durumlar için kurallar çerçevesinde oynayan operasyon teşkilatları vardır. İstihbarat teşkilatları, casuslar, özel birimler, gizli ama resmi teşkilatlardır. Ne var ki mafya daha örgütlüdür. Dolayısıyla devletler operasyon alanları dışında kalan işlerde aslında kanun dışı mafyayı giderek sistemin doğal parçası haline getirir. Kanunen yapılamayacak ne varsa iş mafyaya ihale edilir. Bu durumda mafya devlet koruması altında olduğundan hukuk sistemi işlemez, işlese bile semboliktir, mafya hukuka uydurulur.
Mafya iş camiasının da artık ortağıdır
Derken işin çatlama noktasına varılır. Devlet koruması altında olan mafya, gücünü fark ettiğinden, ortaya çıkış gerekçesi olan “hukukun yetmediği alanı” kendi çıkarları doğrultusunda kullanmaya başlar. Burada artık cin lambadan çıkmıştır, kontrol edilemez. Cin mafyanın kendisi değildir, ona bizatihi devlet tarafından atfedilen güçtür. Mesela kırımızı pasaportla donatılmıştır, kanuni güvenlik teşkilatıyla doğrudan işbirliği içerisindedir. Mafya bu özel konumunu kendi çıkarı yönünde kullanmaya başladığında, devletteki destekçilerini de “görmeye” başlar, kazancının bir kısmını aktarır. Bu artık kontrolden çıkılmış olan durumdur. Mafya zaten yozlaşmıştır; haraç, arazi tahsisleri, sit alanı sorunlu imar engelleri, usulsüz kredi aktarımları, ayni ya da nakdi komisyon karşılığında mafya tarafından çözülür. Gerçek, yetersiz ya da saptırılmış hukuk zemininde çözülemeyecek ne varsa mafyanın iş alanına dönüşür. Eh mafya da sonuçta insandır, gücünün şehvetine kapılır. Gerçek mafya “racon” zemininde çalışırken yozlaşmış mafyada racon “nostalji”, imtiyaz ya da kazanç esastır.
Ama bir sonraki yazıda çok çok daha özel bir yapılanmayı anlatacağız: Sekreter mafyası…
